์ฌ์ด๋ฒ ์ํธ๋ค: ์ ์ฐ ํ์ ์์ ์ ์์ด์ ํฝ์ , ์ฌ๋๋ค, ์ฐธ์ฌ์ ์ ์น ์ฌ ์๋ฏผ
์ฌ ์๋ฏผ
Still images from Sunwoo Hoon, Flat is the New Deep (2017โ), digital drawing, commissioned by Gwangju Biennale 2018 with support from Christina H. Kang. Courtesy the artist.
Access the English version here.
2002๋ ์์ธ
๋๋ ์์ธ์์ ์๋ผ๋ฌ์ผ๋ฏ๋ก ๊ดํ๋ฌธ ๊ด์ฅ ๊ทผ์ฒ์ ์์ธ ์๋ด๋ฅผ ์ ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ์์ฃผ ๋ฐฉ๋ฌธํ๋ค. ๊ทธ๊ณณ์ ํํ ์ฌ์ง ์ดฌ์์ ํ๋ ์์์ ๊ด๊ด๊ฐ์ ์ ์ธํ๊ณ ์์ธ ์๋ฏผ๋ค์ ์์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ ๋ด๊ฐ ๊ธฐ์ตํ๊ธฐ๋ก 2002๋ ์๋ ๊ด์ฅ ์ฃผ๋ณ์ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ค์ด ํ๊ตญ๊ณผ ์ผ๋ณธ์ด ๊ณต๋ ๊ฐ์ตํ FIFA์๋์ปต์์ ํ๊ตญ ๊ตญ๊ฐ๋ํ ์ ์๋ค์ด ์์ “์์ด์ธํธ ํฌ๋ฌ”๋ผ๊ณ ๋ถ๋ฆฌ๋ ์์ธ์ ์น๋ฆฌ๋ฅผ ์์ํ๋ ๋ถ์ ์ท์ ์ ์ ์ด์ ์ ์ธ ์ ๋ง ๋ช ์ ์์ ์ธํ๋ค๋ก ๊ฐ๋ ๋ฉ์์ ธ ์์๋ค. ์ฌ์ค ๊ทธ ๋น์ ์ด ์ธ ์ด์ด์๋ ํ๊ตญ์ ์์ ๊ฐ ์ ์ฐ ํ์ ๊ทธ ์ถํ ์ธํ์ ์ฌ๋๋ค ์ค์ ์์๋ค. ์ญ์ฌ์ ์ผ๋ก ๊ตญ๊ฐ์ ๊ถ์์ ์ ํญ๊ณผ ์ฐ๊ด๋ ์ด ์ฅ์๊ฐ ์๋๋ฌ์ด ์ถ์ ์ ํ์คํฐ๋ฒ์ ์ฅ์๋ก ๋ณํ๋์๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ดํ๋ฌธ์์๊ฐ ์๋์ง๋ผ๋ ๋๋ ๋ด ์ฌ์ด๋ค๊ณผ ์นํฐ์ ์ฝ์ ์ ์๋ ์ปดํจํฐ์ ์ฌ์ทจ๋์ด ์์๋ค. ์ธ๋ก๋ก ๊ธธ๋ค๋ ๋งํ๊ฐ ์จ๋ผ์ธ์ผ๋ก ์ถํ๋์๊ณ ์๋๋ก ์คํฌ๋กค ํ๋ฉด์ ์ฝ์ ์ ์์๋ค. ๋์ ๋ชจ๋ํฐ์ ๋ฌ๋ผ๋ถ์ด์ ๋์ ์ฒซ ๋ฒ ์งธ ์ฌ๊ต์ ์ธ ์ํธ์์ฉ์ ์์ธํ๊ฒ ๋ฌ์ฌ๋ ์ฌ์ด๋ฒ ํ๊ฒฝ์ ์ํํ๊ณ ์กด์ฌํ๋ ํฝ์ ๋ก ๋ง๋ค์ด์ง ์ฌ๋๋ค๊ณผ ์ด๋ฃจ์ด์ก๋ค. ๊ทธ๊ณณ์ ์น๊ณผ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ธ ์ฌ์ดํธ๊ฐ ํผ๋๋๋ ๊ณณ์ด์๋ค.
2017๋ ์์ธ
15๋ ์ด ์ง๋ ๊ฒจ์ธ ๋ด๊ฐ ๋์์์ ๋, ๊ดํ๋ฌธ์ ๊ณ ๋์น๊ณ ์์๊ณ ์ธ๊ทผ์ ๊ธธ๊ฑฐ๋ฆฌ ๋ง๋ค ๋์ด ๋ฎ์ฌ์๊ณ ์ฌ๋๋ค์ด ์ค์ง์ด ์์๋ค. ์ด ์ฌ๋๋ค์ ๋ถ์ ์ท์ ์ ๊ณ ์์ง ์์์ง๋ง ๋์ ์นด๋๋ฆฌ์ ๋ ธ๋์ ๋ฆฌ๋ณธ์ ๋ฌ๊ณ ์์๋ค. ๋ชจ๋ ์ฌ๋๋ค์ด ๊ฐ๊ฐ ํ ์์๋ ์ด๋ถ์ ๋ค๋ฅธ ํ ์์๋ ์ ํ๊ธฐ๋ฅผ ๋ค๊ณ ์์๋ค. ์ด๊ดํ๋ ์คํฌ์ธ ์ ํจ์ฑ์ ์ญ ๋ง ๋ช ์ด ๋๋ ์ ๋ํ๋ ์ฌ๋๋ค์ ์์ํ ์นจ๋ฌต์ผ๋ก ๋ฐ๋์ด ์์๋ค. ์ด ์ฌ๋๋ค์ 3๋ ์ ์ ๋ฐ์ํ 2014๋ ์ธ์ํธ ์ฐธ์ฌ๋ฅผ ์ ๋ํ๊ณ ์์๋๋ฐ ์ง๋ ์ธ๊ทผ ํด์ญ์์ ํ๋ฆฌ๊ฐ ์ ๋ณต๋ ์ด ์ฌ๊ณ ๋ 304๋ช ์น๊ฐ์ ์ฌ๋ง์ ์ด๋ํ๊ณ ์ด ์ค ์ฌ๋ถ์ ์ผ ์ด์์ ์น๊ฐ์ด ํ์์ด์๋ค. ๊ดํ๋ฌธ์๋ ์ฒ๋ง์ด ์ค์ง์ด ์์๋๋ฐ ๊ทธ ์ค์์๋ ๋ชฉ์ ๊ต์ํ ๋ฐง์ค์ ๊ฑด ์ข ์ด๋ก ๋ง๋ ๋ฐ๊ทผํ ๋ํต๋ น์ ํ์์ด ์์๋ค. ๋ช ๊ฐ์ง ๋ถํจ ์ ์น ์ค์บ๋ค๊ณผ ์ธ์ํธ ์ฐธ์ฌ์ ๋ํ ๋ฆ์ ๋์์ด ์ง๋์๋ก์์ ๋ฐ๊ทผํ ๋ํต๋ น์ ๋ฌด๋ฅํจ์ ์ฆ๊ฑฐ๋ก ์ ์๋ ์ดํ, ๋ฐ๊ทผํ ๋ํต๋ น์ ํ์ผ์ ํํต์ ์ํ ์๋ช ์ ๋ฐ๊ณ ์์๋ค.
์ง๊ฒฐํ ์ฌ๋๋ค์ ๋ชจ๋ ๊ดํ๋ฌธ ๊ด์ฅ์ ๋ถ์ชฝ์ ์ ํด ์๋ ๊ดํ๋ฌธ ์ชฝ์ ๋ฐ๋ผ๋ณด์๊ณ ์ฌ์ง ์ดฌ์์ ํ๊ณ ์ ํ๊ธฐ๋ก ๊ฐ์๊ณต๊ฐ์์ ๊ณต๋์ผ๋ก ์ฐ๊ฒฐ๋์ด ์๋ ์นด์นด์ค ํก ๋ฉ์์ง๋ฅผ ๋ณด๋๋ค. ๋ ๋ค์ ์ ์ฐํ์ ๊ทธ ๋ ๋ฐค ๊ด์ฅ์ ๋ชจ์ธ ๋ง์ ์ผ๊ตด๋ค ์ค์ ํ๋์์ผ๋ฉฐ ์ฒญ์๋์ ํ๋์ ์ฌํ์ ๋น ์ ธ ๋ฐ๋ผ๋ณด์๋ค. ์ฌ๋ ๋ค์ ๊ตญ๋ฏผ์ ์ธ ์๋ถ์ฌ์ผ๋ก ๋ญ์ณ ๋ชจ์ธ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ ๋นํ๊ณผ ๊ธฐ์ต๊ณผ ๋ถ๋ ธ๋ก ๋ชจ์๋ค. ๊ดํ๋ฌธ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ณต๊ณต์ ๊ณต๊ฐ์ ๊ตญ๊ฐ์ ๊ณต์ ๋ ๊ฒฝํ์ ๋ฌด๋๋ก ์กด์ฌํ๊ณ ๊ตญ๊ฐ์ ์ง๋จ์ ์ธ ์ญ์ฌ์ ๋นํ์ผ๋ก ์ทจํฉ๋ ๊ตญ๋ฏผ์ ์ด๋ง๊ณผ ๋นํ์ ์ด์ผ๊ธฐ๋ฅผ ๋ฐฉ์กํ๊ณ ์์๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ตฐ์ค ์งํ๋ ๊ตญ๊ฐ์ ์ธ ๊ด๊ฒฝ์ผ๋ก ๊ตญ๊ฐ์ ๋ณธ์ฒด๋ฅผ ๋ณผ ์ ์๊ฒ ํด์ฃผ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ตฐ์ค ๋ค ์์ ์ ์์ผ๋ฉด์ ์ญ์ฌ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์๋ค๋ ์ฌ์คํ ๋๋์ ๊ฐ๊ฒ ๋๋ค.
์ด๋ฌํ ๊ตฐ์ค ์ฌ์ด๋ฅผ ํ๊ฒน๊ฒ ๊ฑธ์ด์ ๋๋ ๊ดํ๋ฌธ์์ ๊ฑธ์ด์ ๋ฉ์ง ์์ ๊ณณ์ ์์นํ ์์ธ์๋ฆฝ๋ฏธ์ ๊ด์ ๋์ฐฉํ๋ค. ์ฌ๊ธฐ๊ฐ ๋ด๊ฐ ์ฒ์์ผ๋ก ์ ์ฐํ์ด ์ค์นํ <Flat is the New Deep> (2017-)์ ๋ง๋ ๊ณณ์ด๋ค. ์นํฐ ์์์ผ๋ก ์ฐฝ์กฐ๋์ด ๊ธธ๋ค๋ ์ธ๋ก ๋ชจ๋ํฐ์ ์ค์น๋ ์ํ์ ๋๋ ์๋๋ก ์คํฌ๋กค ํด์ ๋ด๋ ค ๊ฐ๊ธฐ ์์ํ๋ค. ์ด ์ํ์ ํ๋์ ํฝ์ ๋ก ์์ํ์ฌ ํฝ์ ์ด ๊ณ์ ๋ณตํฉ ํ๋๋์ด ๊ฐ๋ฉด์ ํ๊ตญ ์ ์น์ฌ์ ์ฃผ์ ์ฌ๊ฑด๋ค์ ๋ฌ์ฌํ๊ณ ์์๋ค. ์ฆ์ ๋๋ ๋์ ์ถ์ ๊ฒฝํ๋ค์ด ์ด๋ฌํ ๋ฑ๊ฐ๋ ๊ตฌ์กฐ์ ๊ฐ๋ณ์ ์ธ ํฝ์ ๋ค๋ก ๋ฐ๋์ด๊ฐ๊ณ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ์ธ์ํ ์ ์์๋ค. ๋๋ 2002๋ ์๋์ปต ์ถ์ ๋ ๋ณด์๊ณ ์ธ์ํธ ์ฐธ์ฌ์ ํญ์ ์งํ๋ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ ๋ฐ๊ทผํ ๋ฐ๋ ๋ฐ๋ชจ์ ๋ง์ ์ธํ๋ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ ๊ฒ ์ต์ํ ๊ฑฐ๋ฆฌ์์ ๋์ ์ทจํฉ๋ ์ฃผ๊ด์ ์ธ ๊ธฐ์ต์ ๋ณด๋ฉด์ ๋๋ ๋ด ์ถ์ต์ ๋ฉ์๋ฆฌ๋ฅผ ์ ์ฅํ๊ณ ์์งํด ๋ ์ฅ์์ ์ค์์ฑ์ ์ธ์ํ ์ ์์๋ค. ํ๋์ค์ ์ฌํ์ ํผ์๋ฅด ๋ ธ๋ผ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ง ํ ๋ฐ ์๋ค, “๊ธฐ์ต์ ์ฅ์์ ์ง์คํ๊ณ ์ญ์ฌ๋ ์ฌ๊ฑด์ ์ง์คํ๋ค.”(1) ์ ์ฐํ์ ์ํ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ธ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ์์ ์ธ ๊ฒ์ ํผํฉ์ํด์ผ๋ก์จ ์ฅ์๋ค๊ณผ ์ฌ๊ฑด๋ค์ ๋น๋์ฒ๋ผ ๊ฒน์ณ์ง๊ฒ ํ ๊ธฐ์ต๊ณผ ์ญ์ฌ์ ์ ์ฅ์์ด๋ค. ์ ์ฐํ์ ๊ฑด์ถํ์ ๊ณต๊ฐ์ ํํํจ์ ์์ด์ (์ํํธ๋ ์คํผ์ค ๊ฑด๋ฌผ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์) ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๊ณต๊ฐ๋ค์ ๋ค์ด๋ฒ์ ์ผํ ์ฝ๋ฆฌ์์ ํ๋๋ ์น ํ์ด์ง์ ์ํด ๊ตฌ๋ถ ์ํค๊ณ ์คํ๋ผ์ธ๊ณผ ์จ๋ผ์ธ์ ๊ฒฐํฉ์์ผฐ๋ค. ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ๋ด๊ฐ ์์ธ์ ์์ ๋ ๊ทธ ๋์๊ฐ ์งํฉ์ฒด๋ผ๋ ๊ฒ์ ์ธ์ํ๊ฒ ๋๋ค. ๊ฐ๊ฐ์ ๊ตฌ์ญ์๋ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ์ญ์ฌ์ ์ฑ๊ฒฉ๊ณผ ๋ณ๋ฆฌ์ ํ์์ ๊ฐ์์ ์ธ ํ์์ด ์กด์ฌํ๋ฉฐ ๊ณ ๊ธํ์ ์ ์๊ณผ ์ฐ์ ํ์ ๋ค์ธต์ ๊ตฌ์กฐ๊ฐ ์กด์ฌํ๊ณ ์๋ค. ๊ณต๊ฐ ๊ทธ ์์ฒด๋ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ์๋ฆฌ๊ฐ ํฉ์ฑ๋์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ค์ธต์ ๋ถํํ์์ผ๋ก (polyphonic, a layered cacophony) ํด์๋๋ค. ์ฌ์ด๋ฒ ๊ณต๊ฐ์์๋ ๋ํ ๋์ผํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฝ์์ ์ธ ๋ณต์์ ์ธต๊ณผ ์ด๋ฏธ์ง์ ๋ณ๋ ฌ์ ํ๋์ ์กฐ๊ฐ (a single strip)์ผ๋ก ์์ถ๋์ด ํ๊ตญ์ ๋ชจํ (Simulacra)์ผ๋ก ํํํด ์ค๋ค.
๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด ์ฝ๊ฒ ๋งํด ์ ์ฐํ์ ํ๊ตญ์ฌ๋ฅผ ์ง์ญํ๋ ์นํฐ์ ํ์์ผ๋ก ํํํ๊ณ ์๋ค๊ณ ํ ์ ์์ ๋ฏ ํ๋ค. ์นํฐ์ด๋ผ๋ ์ฉ์ด ์์ฒด๋ ํ๊ตญ์์ 2000๋ ๋ ์ด์ ๋ง๋ค์ด์ง ์น (Web)๊ณผ ๋งํ (Cartoon)์ ํฉ์ฑ์ด์ด๋ค. 2017๋ ํ์ฌ 7,240์ต ์ (ํธ์ฃผ ๋ฌ๋ฌ๋ก ํ์ฐํ ๋ ์ฝ 8์ต 9์ฒ 9๋ฐฑ๋ง ํธ์ฃผ ๋ฌ๋ฌ) ๊ท๋ชจ (2)์ ์นํฐ ์ฐ์ ์ ํ๊ตญ์์ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ค์ํ ์ฐ์ ์ด๋ค. ์นํฐ์ ๋ณธ๋ ๋ฏผ์ฃผ์ ์ธ ํ์์ด๋ผ๊ณ ์ฃผ์ฅํ ์๋ ์์ ๊ฒ์ธ๋ฐ ์๋ํ๋ฉด ๊ทธ๊ฒ์ด ์ฒ์ ์๋ก์ด ๋์งํธ ์ปจํ ์ธ ๋ก ์๊ฐ๋์์ ๋ ์นํฐ์ ๋ง์ ๋ฐฐ๊ธ ๊ฒฝ๋ก๋ฅผ ํผํ์ฌ ์๊ฐ๋์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ฉฐ ์ธํฐ๋ท์ด ์์ ์ ์์ ์ ์ฅ์๊ฐ ๋์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์นํฐ์ ๊ฐ๋ ฅํ ๋น์ฃผ์ผ ์ธ์ด ๋๊ตฌ๋ก ๋ณธ๋ค๋ฉด ์นํฐ์ ๋ํ ๋ ์๋ค๋ก ํ์ฌ๊ธ ๊ณต์ ํ๊ณ ๋ ผํ์ ํ ์ ์๋๋ก ํ์ฉํ๋ ์ผ์ข ์ ์ฌํํ์ ์์์ ๋๋ฐ์ด์ค๋ก ๊ธฐ๋ฅ์ ํ๋ค๊ณ ํ ์ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์๋ฏธ์์ ์นํฐ์ ์ ์ฐํ์ผ๋ก ํ์ฌ๊ธ ์ฌํํ์ ํ๋๊ณผ ๊ณต๊ณต์ ๊ณต๊ฐ์ผ๋ก ๋ด๋ก ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ด๋ค ์ ์๊ฒ ํด์ฃผ๋ ๋๊ตฌ์ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์ ์ฐํ์ ์ด๋ฌํ ๋งค์ฒด์ ๊ตญ์ง์ฑ์ ์ธ์ํ์ฌ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ง ํ๊ณ ์๋ค. “ํ๊ตญ ์นํฐ์ ์ฅ๋ฅด๋ ํน์ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ๋๋ ์นํฐ์ ๊ทธ๋ฆด ๋ ๋ง์ ์์ ์ปค๋ค๋ ๋ชจ๋ํฐ๋ฅผ ์์ ํ๊ณ ๊ทธ๋ฆฌ์ง๋ง ์ฌ๋๋ค์ ๊ทธ๊ฒ์ ์์ ๋ค์ ํด๋์ฉ ์ ํ๋ก ๋ณธ๋ค. ์นํฐ์ ๋ชจ๋ฐ์ผ ํ๊ฒฝ์์ ์ธ์ ๋ ์ด๋์๋ ์ฆ๊ธธ ์ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค.”(3)
์ธ์ ๋ ํ๊ตญ์ด ์ธ๊ณ์์ ๊ฐ์ฅ ์ธํฐ๋ท ์ฐ๊ฒฐ์ด ์ ๋์ด ์๋ ๋๋ผ์ด๋ฉฐ ๊ฐ์ฅ ๋ฌด์ ์ฐ๊ฒฐ์ด ์ ๋ผ์๊ณ ๋ํ ์ ์ด๋ 2017๋ ์ด๋๋ก ๊ฐ์ฅ ํ๊ท ์๋๊ฐ ๋น ๋ฅธ ์ธํฐ๋ท ์ฐ๊ฒฐ์ ๊ฐ์ง ๋๋ผ๋ผ๊ณ ํ๋ค.(4) ์นํฐ ๋์งํธ ๋ฌธํ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ํ๊ตญ์ ์จ๋ผ์ธ ๋งํ ์์ฅ์ ๋น ๋ฅธ ์ฑ์ฅ๋ฅ ์ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๊ธฐ๊ธฐ์ ๋ณด๋ค ๋์ ๋ณด๊ธ๋ฅ ์ ๊ธฐ์ธํ๊ณ ์๋ค๊ณ ํ๋ค. (5) 2009๋ ์ค๋งํธํฐ์ ๊ด๋ฒ์ํ ๋ณด๊ธ๊ณผ ๊ทธ ์งํ iPhone์ ์ธ๊ธฐ ์์น์ผ๋ก ๋ง๋ฏธ์์ ์ ์ฐํ์ ์ค๋งํธํฐ์ ์์ ์ ํ์์ผ๋ก ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ๊ธฐ์ ์ด ์ธ์๊ณผ ์กด์ฌ๋ฅผ ๋ณํ์ํค๊ฒ ๋๋ ๋ค์ํ ๋ฐฉ๋ฒ๋ค์ ๋ํด์ ์ฆ์ ์กฐ์ฌํ๊ธฐ ์์ํ๊ฒ ๋์๋ค. ์ ์ฐํ์ 2014๋ ์ ๋ค์ (Daum)์ ์ถํ๋ ์๊ฐ์ ํ๋ฆ์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ (his webtoon Damage Over Time published on Daum)์ด๋ผ๋ ์นํฐ์ ์์์ผ๋ก ์นํฐ๋ค์ ๋ง๋ค์ด๋ด๊ธฐ ์์ํ๋ค. ์ ์ฐํ์ ๊ตฐ๋ ๋ณต๋ฌด๊ธฐ๊ฐ์ ํตํ์ฌ ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์์ ์ ์น์ ์ฌํ ์ ์์ ๋ํ ์์ ์ ๊ด์ฌ์ ๋์ฑ ํค์๊ฐ๊ฒ ๋์๋ค. ์ ์ฐํ์ ์ค๋ช ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ๊ทธ๋ 2009๋ -2011๋ ๊ธฐ๊ฐ ์ค์ ์ผ์ฐ์ด ์นํฐ ์์์ ์คํํ๊ธฐ ์์ํ๋ค๊ณ ํ๋ค.
์ ์ํ์ ์ ๊ฐ ๊ตฐ๋์ ์๋ฌด ๋ณต๋ฌดํ๋ ๋์ ์์๋์์ต๋๋ค. ๊ตฐ ๋ณต๋ฌด ๊ธฐ๊ฐ ์ค์ ์ ๋ ์์ ๋ก์ด ์๊ฐ์ ๋ง์ด ๋ผ ์ ์์๊ณ ๋ก์ ์ปดํจํฐ๊ฐ ์์๋๋ฐ ๋ง์ดํฌ๋ก์ํํธ ํ์ธํธ ์ํํธ์จ์ด๋ก ๊ทธ๋ฆผ๋ค์ ๊ณ์ ๊ทธ๋ฆฌ๊ธฐ ์์ํ์ต๋๋ค. ๊ตฐ ๋ถ๋์์๋ ๋๊ตฌ๋ USB๋ ์ธํฐ๋ท์ ์ฌ์ฉํ ์ ์์์ต๋๋ค. ์ ๊ฐ ๋๋ น์ ์ด์ ๋ณ์ด ๋์๋ 2011๋ 2์๋ถํฐ ์ ๋ ๊ทธ๋ฆผ์ ๊ทธ๋ฆฌ๊ธฐ ์์ํ์ต๋๋ค. ์ ์ ์ฃผ๋ ์๋ฌด๋ ๋๋ น์ ๋ฐฉ๋ฌธ์๋ค์๊ฒ ์ฐจ๋ฅผ ๋์ ํ๋ ์ผ์ด์๊ณ ์ ๊ฐ ์๋ ์ฌ๋ฌด์ค์๋ ์ธํฐ๋ท ์ฐ๊ฒฐ์ด ๋์ง ์์ ๋ก์ ์ปดํจํฐ๊ฐ ํ ๋ ์์์ต๋๋ค. ์ ๋ ๋ง์ดํฌ๋ก์ํํธ ํ์ธํธ ํด๋ก ์ด๋ฐ ์ ๋ฐ ๊ฒ๋ค์ ๋์ ๊ฑฐ๋ ธ๋๋ฐ ์ ๊ฐ ์ด์ ํ๋ ์๋์ฐจ๋ค๋ ๊ทธ๋ ค๋ณด๊ณ ์ ํฌ๋ณต์ ์ ์ ๊ตฐ์ธ๋ค๋ ๊ทธ๋ ธ์ต๋๋ค.
์ ๋์ ์ธ ๋์งํธ ๋์๋ก์์ ์์ธ์ ์ง์๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ๊ณ ๊ธฐ์ ์ด ์ฐ๋ฆฌ์ ์ธ์์ ๊ฑธ๋ฌ๋ด๊ณ ์ฐ๋ฆฌ์ ์๊ฐ์ ๊ฑธ๋ฌ๋ด๋ ๋ฐฉ์์ ์ดํดํ๊ณ ํ์ ํ๋ ๊ฒ์ ํ๊ตฌ๋ฅผ ํด ๋๊ฐ๋ ๋ฐ์ ์ค์ํ๋ฉฐ ์ ์ฐํ์ด ๋๋ด์ ํตํด์ ํ์์๊ฒ ๋ง ํ๋ฏ์ด ๊ทธ๋ ‘๋ฏธ๋์ด์ ๋ํ๋ ์ด๋ฏธ์ง์ ๋ณํ๋ฅผ ์์์ฐจ๋ ธ๋ ๊ฒ’์ด๋ค. <Flat is the New Deep>์์ ๋ฐ๊ทผํ ๋ํต๋ น์ ์ ๊ฑฐ์ ์ธ ๋ฒฝ๋ณด ๊ทธ๋ฆผ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ ๊ฑฐ๋ํ iPhone์ด ํฌ๊ฒ ๋ถ๊ฐ๋๋ฉด์ ์ฌ์ด๋ฒ ๊ณต๊ฐ์ ๊ฒฐ๊ตญ์๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ธ ๊ณต๊ฐ์ ์ถ์ํ๊ฒ ๋๋ค. ์ ์ฐํ์ ์นํฐ์ ํ ์ฅ๋ฉด์์ ๋ฐ๋ชจ ๊ตฐ์ค๋ค์ ์์ธ ์ฃผ๋ณ์์ ๋ณผ ์ ์๋ ๋ณดํต์ ๊ณ ์ธต ์ํํธ ๊ฑด๋ฌผ์ ์ฅ์์์ iPhone์ ๊ทธ๋๋ก ๊ฐ๋ ค์ง ๋๊น์ง ๊ณ์ ์ ์๋ค. ์ ์ฐํ์ ํด๋์ฉ ์ ํ๊ธฐ๊ฐ ์๋ ์ํ๋ฅผ ๋ฌด์์ํ๋ ํด๋์ฉ ์ ํ ๋ถ์ฌ ๊ณตํฌ์ฆ์ ์ฆ๊ฐ์ ๋๋ถ์ด ์ฌ๋๋ค์ ์๋ก ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ผ๋ก ๊ฐ๊น์ด ์์ ๋๋ณด๋ค ๋์งํธ ํ์์ผ๋ก ๋ ๋ง์ ์๊ฐ์ ๋ณด๋ด๊ฒ ๋ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ์๊ฐํ๋ค. ๋ง์น ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ธ ๊ฑด์ถ๋ฌผ์ด ์ฐ๋ฆฌ์ ํ๋์ ํต์ ํ๋ ๊ฒ์ฒ๋ผ ์จ๋ผ์ธ ๊ณต๊ฐ์ ์ฐ๋ฆฌ์ ๊ฐ์์ ์ธ ์์ง์๊ณผ ํ๋์ ํต์ ํ๋ฉฐ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก ๊ณต๊ณต์ ์ธ์์ ํ์ฑ์ํค๊ฒ ๋๋ค. ์ฌ์ค ๋ฐ๊ทผํ ์์ ์ ๋ชจ์ต์ด ์ํ์ ๋ํ๋์ง๋ ์์ง๋ง ์ ์ฐํ์ ๋ฐ๊ทผํ์ ๋ฌ์ฌ๊ฐ TV ์ถํ์ด๋, ๋ด์ค์ ํค๋๋ผ์ธ์ด๋ ์ ๊ฑฐ ์ด๋ ์ฌ์ง์ ํตํด์๋ง ๋ฐ๊ทผํ๊ฐ ๋ค์ ์ ์๋๋ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ๋ฐฉ๋ฒ๋ค์ ๋ํด์ ๊ด์ฌ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค.
Sunwoon Hoon, The Flat is Political (installation view), 2017, Asia Culture Center, 12th Gwangju Biennale: Imagined Borders, 7 September โ 11 November 2018. Photo courtesy the artist.
2018๋ ๊ด์ฃผ
์์ธ์ ์ด์ด์ ๋ค์์ผ๋ก ๋๋ ๊ด์ฃผ๋ฅผ ๋ฐฉ๋ฌธํ๋ค. ๊ด์ฃผ๋ (1979-1988) ์ ๋ํ ๋ ์ฌ ์ ๊ถ ํ์์ ๋ฐ์ํ๋ 1908๋ ๊ด์ฃผ ํ์ด๋ก ๊ฐ์ฅ ์ ๋ช ํ ๋์์ด๋ค. ์ฐ๋ฆฌ ๋ถ๋ชจ๋๋ค๊ป์๋ 1980๋ ์ ๋ํด์ ์์ฃผ ์ด๋ ๊ฒ ํ๊ณ ํ์๋ฉด์ ๋ง์ํ์ ๋ค; ๋ํ๊ต๋ค์ ํด๊ต๋ น์ผ๋ก ํ์๋์๊ณ ๊ฒฝ์ฐฐ์ด ์ง์ ํ ๊ฐ์์ค๋ค์ ์ต๋ฃจํ์ผ๋ก ๊ฐ๋ํ์ผ๋ฉฐ ํ์๋ค๊ณผ ๋ฐ๋ชจ ๊ตฐ์ค๋ค์ ์ฒดํฌ๋๊ณ ๊ตฌํ ๋นํ๋ค. ๊ด์ฃผ ํญ์์ ๋ณดํต ํ๊ตญ ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์์ ์์์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผ๋๋ ๋ฏผ์ค ์ด๋์ ํ ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ์ดํด๋๋๋ฐ ๋ฏผ์ค์ด๋ผ๋ ๋จ์ด๋ ‘๊ตฐ์ค’ ํน์ ‘๊ตญ๋ฏผ’์ด๋ผ๊ณ ํด์๋๋ค. <Flat is the New Deep> ์ํ์ ์ด ์๊ฐ์ ์์์ ์ผ๋ก ์ ํํ๊ณ ์๋๋ฐ ์ ์ฐํ์ ‘๊ณต๊ณต์ ๊ด์ฅ์ด 1987๋ ์ดํ ์์ ํ๊ณ ์ฆ๊ฑฐ์ด ์ฅ์๋ก ํ๊ตญ์์ ๋ณํํ์๋๊ฐ๋ฅผ ๋ณด์ฌ ์ฃผ๊ณ ์ถ์ดํ๋ค.’ 2018๋ ํ์๊ฐ ๋ ๋ฒ์งธ๋ก ๊ทธ ์ํ์ ๋ณด๊ฒ ๋์์ ๋๋ ๊ด์ฃผ ๋น์๋ ๋ ์ ์ ์๋์ด ์์๋ค. ์ธ๊ฐ์ ์์์ผ๋ก ํ์ฑ๋ ๊ฒฝ๊ณ (Imagined Borders)๋ฅผ ์ฃผ์ ๋ก ํ ์๋ ๋น์๋ ๋ ๋ ์ฅ์์ ํน์์ฑ์ ์ง์คํ์ฌ ํ๊ตญ ๊ตญ๋ด ์ญ์ฌ์ ๊ด์ฃผ์์์ ๋ฏผ์ฃผํ ์ด๋์ ๋ํ ์ง๋จ์ ์ธ ๊ธฐ์ต์ ์กฐ๋งํ์๋๋ฐ ์ ์์ฅ์ ํ ์ง์ญ์ ๋ชจ๋ ๊ด์ฃผ์์์ ์ ์น์ ํญ๋ ฅ์ ํ ์ ํ ‘์์กด์ ์์ ’์ด๋ผ๋ ๋ช ์นญ์ ๋ถ์ฌํ๋ค. ๋น์๋ ๋ ๊ทธ ์์ฒด๋ ๋ฏผ์ค ์ด๋๊ณผ ํ์ด์ ๊ธฐ์ตํ๊ธฐ ์ํด 1995๋ ์ฐฝ์ค๋์๋๋ฐ ์ด๋ฌํ ๋งฅ๋ฝ์์ ์ ์ฐํ์ ์ํ์ ๋ฏผ์ค๊ณผ ์ฐ๊ด์ฑ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค. ์ ์ฐํ์ ์ฌ๋ฌ ์๋ฆฌ๊ฐ ํฉ์ฑ๋์ด ์๋ ์์ฑ์ ์นํฐ์ ๋ฏธํ์ ์ ์ด๋ ํผ์์ ์ผ๋ก๋ ์์ ๋ฅผ ํฅํ ํญ๋ ฅ์ ํฌ์์ ์์์ ์ธ ์ฅ๋ฉด๊ณผ๋ ๋ชจ์๋๋ ๋ฏ ๋ณด์ผ ์ง ๋ชจ๋ฅด์ง๋ง ๊ด์ฃผ์์ ๋ฐํ๋ ์ ์ฐํ์ ์ํ์ ์ ์น์ ๊ฐํ์ ์๊ธํจ๊ณผ ์๊ตฌ๋ก ๊ฐ๋ ์ฐจ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ ์ฐํ์ ์์ด์ ํฝ์ ์ ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์๋ฅผ ํฅํ ๋น์ ์ด๋ฉฐ ์ง๋จ ์์์ ๊ฐ์ธ์ ์์งํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๊ฒ์ ์ง๊ฒฐ๋์ด ์ ์น์ ์ธ ํ์ด ๋๋ ๊ฐ๋ณ์ ์ธ ์๋ฏผ์ ๊ถ๋ ฅ์ ์ฐ์ ์ผ๋ก ํ๋ ๋ฏผ์ค์ ์ํด ํฌ์ฐฉ๋๋ ์ด์์ฃผ์๋ฅผ ๋ชจ์ฌํ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ด์ฃผ ํ์ด ์ดํ 39๋ ์ด ์ง๋ ์ง๊ธ ๋ฏผ์ค์ ์ด์ ๊ฐ์ ๊ธฐ์ ์ง์ฝ์ ์ธ ์ฌํ์์ ์ด๋ค ์์น๋ฅผ ์ฐจ์งํ๊ณ ์๋๊ฐ? ๊ฐ์ฅ ๋น์ฐํ์ ์ด๋ฉฐ ์ง์ ์ ์ธ ์๋ฏธ์์ ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์์ ํฌ์์ ์ด๋กญ๊ฒ ํ๊ธฐ ์ํด์ ๊ธฐ์ ์ด ๋์๋์๋ค. ํ๊ตญ์ 2000๋ ๋ ์ด, ๋์ด๋๋ ์ ๋น ๊ฐ์ ๋ดํฉ๊ณผ ๊ธฐ๋๊ถ์ ๊ฐ์ง ๋ด์ค ๋ฏธ๋์ด๋ 2000๋ 2์์ ์ฐฝ๋ฆฝ๋ ์ค๋ง์ด๋ด์ค์ ๊ฐ์ ์ธํฐ๋ท ๊ธฐ๋ฐ ์ธ๋ก ์ ์ฑ์ฅ์ ์ํํ๊ณ ์์๋ค. ์ด๋ฌํ ํ๋ซํผ์ ๊ธฐ์ดํ์ฌ ์ผ์์ ์ผ๋ก ์๋ฏผ๋ค์ ์์ ๋ค์ ๊ฒฌํด๋ฅผ ์์ ๋กญ๊ฒ ์ถํํ๊ณ ๋ฐํํ ์ ์์๋๋ฐ ์ด๋ฌํ ์ฌ์น์ค๋ฌ์ ๋ณด์ด๋ ํํ์ ์ฐ๋ฆฌ ๋ถ๋ชจ๋ ์ธ๋์๋ ๋๋ฆด ์ ์๋ ๊ฒ์ด์๋ค. 1980๋ ์ฐ๋ฆฌ ๋ถ๋ชจ๋๋ค์ด ๋์ํ๋ ๋ฐฉ์๋ค๊ณผ 2019๋ ํ์๊ฐ ๋์ํ ์ ์๋ ๋ฐฉ์์ ์์ฒญ๋๊ฒ ๋ค๋ฅธ ๊ฒ์ด๋ค. ํ๊ตญ์ ๋ด์ค ๋ฏธ๋์ด๋ ๊ตฐ๋ถ ์ ๊ถ์ ๊ตฐ๋ฒ์ ์ํด์ ํต์ ๋์๊ณ ์ค๋ก์ง ์ง์ญ์ ์ธ ๋ด์ค๋ง ์ ๊ทผํ ์ ์์๋ ๊ทธ ๋น์์ ๊ด์ฃผ ํ์ด์ ์์์ ์ฒ์ฒํ ์ฐ๋ฆฌ ๋ถ๋ชจ๋๋ค์๊ฒ ์กฐ๊ธ์ฉ ์๋ ค์ง๊ณ ๊ตฌ์ ์ ํตํด์ ์๋ ค์ง๊ณ ์์๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ ํ์์ ์ง๊ธ์ ํ์ค์ ๋ด์ค๋ ์ฆ์ ํ ๋๋ผ์ ๊ตญ๊ฒฝ์ ๋์ด์ ํผ์ ธ๋๊ฐ๋๋ฐ ์ด๋ ๋น์ฐํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๊ฒจ์ง๊ณ ์๋ค.
ํ์์์ ๋ํ ๊ณผ์ ์์ ์ ์ฐํ์ ํน๋ณํ ๋ ธ๋์กฐํฉ์ ์ง๋์์๋ ๊น์ง์๊ณผ 2011๋ ๋ถ์ฐ์์์ ๊ตฐ์ค ๋ฐ๋ชจ ๋น์ ๊น์ง์์ด ์ฌ์ฉํ ํธ์ํฐ์ ๋ํด์ ํน๋ณํ ์ธ๊ธํ ๋ฐ ์๋ค. ๊น์ง์์ ๋ถ์ฐ ์์ฌ ์กฐ์ ์์ 35๋ฏธํฐ ๊ณ ์ธต ํฌ๋ ์ธ์์ ์ฝ 1๋ ๊ฐ์ ๊ธฐ๊ฐ์ ์ํํ์๋๋ฐ ์ด๊ฒ์ 1937๋ ํ๊ตญ์์ ์ค๋ฆฝ๋ ํ์ง ์ค๊ณต์ ์ด๋ผ๋ ๋ค๊ตญ์ ์กฐ์ ํ์ฌ์ ๋ํด ํญ์ํ๊ธฐ ์ํ ๊ฒ์ด์๋ค. ๋น์ ํ์ง ์ค๊ณต์ ์ ํ๊ตญ๊ณผ ํ๋ฆฌํ์์์ ๋๋ ํด๊ณ ์ดํ ๋ง์ ๋ ธ๋์๋ค์ ํ์ ์ ์ง๋ฉดํ๊ณ ์์๋ค. ๊น์ง์์ ํธ์ํฐ๋ฅผ ํตํ์ฌ ๊ณ ์ธต ํฌ๋ ์ธ์ ๊ธฐ์ฌ์์ ๊ณต๊ฐ์์์ ์์ ์ ๋งค์ผ ๋งค์ผ์ ์ผ์ ์ํ์ ์๋ฆฌ๋ฉด์ ํญ์ํ๋ ๋ฉ์์ง๋ฅผ ์ผ๋ฐ ๋์ค ๋ค์๊ฒ ๋ณด๋๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฌ๋๋ค์ ํฌ๋ง ๋ฒ์ค๋ผ๊ณ ์ด๋ฆ ๋ถ์ฌ์ง ๋ฒ์ค๋ฅผ ํ๊ณ ๊น์ง์์ด ํญ์ํ๊ณ ์๋ ํ์ฅ์ ๋ฐฉ๋ฌธ์ ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ๊ฒ ๋์์ผ๋ฉฐ 2014๋ ๊ณผ 2015๋ ์ ์ ์ฐํ๊ณผ ๋ค๋ฅธ ์์ ์ธ๋ค์ ๊น์ง์์ ์ง์ํ๋ ์์ ์ (arranged festivals in support of Kim)๋ฅผ ๋ง๋ จํ๋ค. ์ ์ฐํ์ ๋ํ๊ต ์ฌํ ์ค ๊น์ง์์ ์ฒ์ ๋ง๋ฌ๋ค. ‘์ ๊ฐ ๋ณ์ญ ์๋ฌด๋ฅผ ๋ง์น๊ณ ์ ๋ํ ํ ์ ๋ ๋งํ๊ฐ๋ก ๋ํ๊ต ์ ๋ฌธ์ฌ์ ์ผ ํ๊ฒ ๋์์ต๋๋ค. ์ ๊ฐ ๋ ธ๋ ์ด๋๊ฐ์ธ ๊น์ง์๊ณผ์ ๋๋ด์ ์ฐธ์ํ ๋ํ ์ฌํ ๋น์ ์ ๋ ์ฌํ์ ์ธ ์์ ๋ค์ ์ ์์ ์ํ์ผ๋ก ํํํ๋ ์ผ์ ๊ด์ฌ์ ๊ฐ๊ฒ ๋๊ธฐ ์์ํ์ต๋๋ค.’
๊ทธ๋ ์ง๋ง ์ ์ฐํ์ ์ด ๋ ์ด์ ์๋ ์ ์น์ ์ผ๋ก ํ๋์ ์ด์ง๋ ์์์ง๋ง ํญ์ ์ ์น ์์์ ๊ฐ์ง๊ณ ์์๋ค. 1989๋ ์์ธ์์ ์ถ์ํ ์ ์ฐํ์ ๊ทธ๊ฐ ์ด ์ด ๋๋ ๋์ ๋ถ์น์์ ๋นํ๊ฒ ๋๊ณ ๋ชจ์น์ด ์ถ์ํ๊ณ ์ฑ์ฅํ ๊ณ ํฅ์ผ๋ก ์ธ๊ตฌ ์ญ ๋ง ๋ช ์ ์ ์์ด๋ผ๋ ํ๊ตญ์ ๋์๋ก ์ด์ฃผํ๊ฒ ๋๋ค. ๊ทธ ๊ณณ์์ ๊ทธ๋ ์๋ชจ์ ๊ณ๋ถ์ ์กฐ๋ชจ, ์๋งค ๋ค๊ณผ ํจ๊ป ์ด์๋ค. ์ ์ฐํ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ข ๋ ์์ธํ๊ฒ ๊ทธ ๋น์๋ฅผ ๋งํ๋ค:
์ ์ ๊ณ๋ถ๊ป์๋ ๋ฒ์ค ์ด์ ์ ํ์ จ๊ณ ๋ชจ์น๊ป์๋ ๋๋ค ๊ณต์ฅ์์ ์ผ์ ํ์ จ์ต๋๋ค. ์ง๋ฐฉ์์ ๋ ธ๋ ๊ณ๊ธ์ ๊ธฐ์ด๋ก ํ ์ฌํผ ๊ฐ์ ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ ์ ์๊ฒ ์ฌํ์ ์ผ๋ก ์ฃผ๋ณ์ธ์ด๋ผ๋ ์์์ ์ฃผ๊ฒ ๋์๋๋ฐ ํนํ ์ ๊ฐ ์์ ๋ํ๊ต์ ์ ํํด ๋ณด๋ ๋๋ถ๋ถ์ ํ์๋ค์ด ๋ช ๋ฌธ ์์ ๊ณ ๋ฑํ๊ต๋ฅผ ์กธ์ ํ๊ณ ๋ถ์ ํ ์ง์ ์ถ์ ์ด์๊ณ ๊ทธ๋ค๊ณผ ํจ๊ป ํ๊ต ์ํ์ ํ๊ฒ ๋ ์ดํ์ ๊ทธ๋ฌํ ์์์ ๊ฐ๊ฒ ๋์์ต๋๋ค. ์ ๋ ์ฌํ์ ์ธ ์ด์๋ค์ ๋ํด์ ๊ด์ฌ์ ๊ฐ๊ฒ ๋๊ธฐ ์์ํ์ต๋๋ค.
Sunwoo Hoon public intervention, 2018. Photo courtesy the artist.
2018๋ ๊ดํ๋ฌธ
๋๋ ์์ธ์์ ํ ๋จธ๋์ ํจ๊ป ์์๋๋ฐ ํ ๋จธ๋๋ ๋์๊ฒ ๋์์์ด ์์ธ์์๋ ๊ณต์ค ํ์ฅ์ค์ ์ฌ์ฉํ์ง ๋ง ๊ฒ์ ์๊ธฐ์์ผ์ฃผ์ จ๋ค. ํ ๋จธ๋์ ๋ณด์์ ์ธ ๊ฑฑ์ ์ ๋ํด์ ๋ถํ์ ํ๋ฉด์๋ ๋๋ ํ ๋จธ๋์ ๊ฒฝ๊ณ ์ ์ฃผ์๋ฅผ ๊ธฐ์ธ์ด๋ฉด์ ๊ดํ๋ฌธ ์ญ์ ์ฌ์ ํ์ฅ์ค์ ๋ค์ด๊ฐ๋ค. ์ฌ์ ํ์ฅ์ค์ ๊ฑฐ์ ๋ชจ๋ ๋ฌธ๊ณผ ๋ฒฝ๊ณผ ๊ตฌ์๊ตฌ์์ ๋ชฐ๋ ์นด๋ฉ๋ผ, ์ค์ฌ์ ๋ชฐ์นด ๊ธ์ง ์คํฐ์ปค๊ฐ ๋ถ์ฐฉ๋์ด ์์๋๋ฐ ๋ชฐ๋ ์นด๋ฉ๋ผ๋ ์คํ์ด์บ (SpyCam)์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๊ธฐ๋ ํ๋ค. 1 ๋ฐ๋ฆฌ๋ฏธํฐ ๋ ์ฆ๊ฐ ๋ถ์ฐฉ๋ ์ด ์นด๋ฉ๋ผ๋ค์ ํ์ฅ์ค์ด๋ ํ์์ค์ด๋ ๋ชจํ ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ณต๊ณต ์ฅ์์ ์จ๊ฒจ์ ธ ์๋๋ฐ ์ฌ์๋ฅผ ์ดฌ์ํด์ ๋ฐฐํฌ๋๊ฑฐ๋ ์ค์๊ฐ ์จ๋ผ์ธ ์คํธ๋ฆผ์ผ๋ก ๋ฐฉ์ก๋๋ค. 2017๋ ์ ๊ฑฐ์ 6,500๊ฑด์ ๋ชฐ์นด ๋ฒ์ฃ๊ฐ ๊ฒฝ์ฐฐ์ ์ ๊ณ ๋ ๋ฐ ์๋ค. (6)
๊ดํ๋ฌธ์ด ๋ค์ ์ฌ๋๋ค๋ก ์์ ํ ๋ฉ์์ง๊ฒ ๋์๋๋ฐ ์ด๋ฒ์๋ ๋๋ถ๋ถ์ ์์ ๊ตฐ์ค์ด ์ฌ์ฑ์ด์๊ณ ๋ชฐ์นด ๋ฐ๋ ๊ตฐ์ค ์งํ์๋ค. ๋ ๋ค์ ๊ตฐ์ค๋ค์ ๊ทธ๋ค์ ์ ํ๊ธฐ๋ก ๊ตฐ์ค ์งํ ๋ด์ค๋ฅผ ๊ณต์ ํ์๊ณ ๊ดํ๋ฌธ ๊ด์ฅ์ ์จํต ์นด๋ฉ๋ผ ์ ํฐ ๋๋ฅด๋ ์๋ฆฌ๋ค์ด ์ธ๋ฆฌ๊ณ ์์๋ค. ๋ด๊ฐ ๋์ค์ ์๊ฒ ๋ ๋ฐ๋ก๋ ํ๊ตญ์์ ํ๋งค๋๋ ๋ชจ๋ ์ค๋งํธํฐ์ ์ฌ์ง ์ดฌ์ ์ ์ด๋ ๊ฒ ์ปค๋ค๋ ์ ํฐ ์๋ฆฌ๊ฐ ๋๋๋ก ์๋ฌดํ๋์ด ์๋๋ฐ ์ด๊ฒ์ ๋ชฐ์นด ๋ฒ์ฃ์ ๋์ํ๊ธฐ ์ํ ์กฐ์น๋ก์ ์์ ์ฌ์ ์น๋ง ์ ์นด๋ฉ๋ผ ์ฐ๊ธฐ๋ฅผ ํ์ง ๋ชปํ๊ฒ ํ๋ ์กฐ์น์๋ค. ๊ตฐ์ค ์งํ ์์ ์ฐธ๊ฐ์๋ค์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ตฌํธ๋ฅผ ์ ์ด์ ๋ค๊ณ ์์๋ค. ‘๋ด ์ธ์์ด ๋์ ํฌ๋ฅด๋ ธ๊ฐ ์๋๋ค,’’์ฌ์ฑ์ ์ํ ๋๋ผ๊ฐ ์๋๋ค’
์ ์ฐํ์ ๋ฏธํฌ ์ด๋์์ 2015๋ ํ๋ฐ๊ธฐ ์ค๋ฆฝ๋ ํ๋ฏธ๋์คํธ ์ธํฐ๋ท ๊ทธ๋ฃน์ธ ๋ฉ๊ฐ๋ฆฌ์์ ์ด๋ฅด๋ ์ด์ ๊ฐ์ ์ง์์ ์ธ ํ๊ตญ ์ฌ์ฑ๋ค์ ํฌ์์ ํํํด ์ค๊ณ ์๋ ๋ฐ, ์ด๋ฌํ ๊ตฌํธ๋ ์ ์ฐํ์ <Flat is the New Deep>์ ๋ค์ ๋ณต์ ๋๋ค. ๋ฉ๊ฐ๋ฆฌ์๋ ์ ์ ๋ค๋ก ํ์ฌ๊ธ ์ต๋ช ์ผ๋ก ๊ทน๋จ์ ์ธ ํ๋ฏธ๋์คํธ ์์ด๋์ด๋ฅผ ๊ณต์ ํ๋ ๊ฒ์ ํ์ฉํ๋ ๋ ผ๋์ด ๋ง์ ํ๋ฏธ๋์คํธ ์จ๋ผ์ธ ํฌ๋ผ์ด๋ค. ์ ์ฐํ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋งํ๊ณ ์๋ค:
๊ตฐ๋ ์ํ์ ๊ณ ํต์ค๋ฌ์ ๊ณ ์ ์ ์นํฐ ์๋ฆฌ์ฆ์ ๋ชจํฐ๋ธ๊ฐ ๋์์ต๋๋ค. ๊ตฐ๋์ ๊ณผ๋ํ๊ฒ ๋จ์ฑ์ ์ธ ๋ฌธํ์ ๋ํ ๋์ ์ฆ์ค์ฌ์ ์ ์ํ์ ๋ง๋๋ ๋ชจํฐ๋ธ๊ฐ ๋์์ผ๋ฉฐ ์ ๊ฐ ๋ํ๊ต์์ ์๊ฐํ ํ๋ฏธ๋์ฆ ๊ณผ๋ชฉ์ ์ ์๊ฒ ์ค์ํ ์ํฅ๋ ฅ์ ๋ผ์ณค์ต๋๋ค. ์ ๋ ํญ์ ์ ์์ ์ ํํ์ ๋ฐ์ง ๋ชปํ ์ฌ๋์ด๋ผ๊ณ ์๊ฐํ์ง๋ง ์ ์์ ์ ์ฑ (Gender)์ด ์ผ์ข ์ ํํ์ผ ์ ์๋ค๋ ์ฌ์ค์ ์๊ฒ ๋ ๊ฒ์ ์ ์๊ฒ๋ ๋๋๋งํ ์ผ์ด์์ต๋๋ค.
์ ์ฐํ์ ์ถ๊ฐ๋ก ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ์ค๋ช ์ ๋ง๋ถ์ธ๋ค. ์นํฐ์ ์ธ๊ณ์์ ์นํฐ ์์ ๊ฐ๋ค์ ์ฌ๊ถ ์ด๋๊ฐ๋ค (ํ๋ฏธ๋์คํธ)์ ์์ํ๊ธฐ ์ํด์ ๋ฉ๊ฐ๋ฆฌ์์ ์ฌ๋ณผ์ ๋ถ์ธ ํฐ์ ์ธ ๋ฅผ ๋ง๋ค์๋ค:
๋ฉ๊ฐ๋ฆฌ์๋ ์ด์์ ํ๊ธฐ ์ํด์ ํฌ๋ผ์ฐ๋ ํ๋ฉ์ ์์กดํ์ผ๋ฉฐ ๋ฉ๊ฐ๋ฆฌ์ ๊ทธ๋ฃน์ ๊ธฐ๋ถ๋ฅผ ํ ์ฌ์ ๋ถ๋ค ์ค์ ํ ๋ถ์ ์จ๋ผ์ธ์ผ๋ก ์์ ์ ๋ฉ๊ฐ๋ฆฌ์์ ๋ํ ์ง์ง๋ฅผ ์ฌ๋ ธ๋๋ฐ ์ด๋ก ์ธํด ๋จ์ฑ ๊ฒ์ ์ ์๋ค๋ก๋ถํฐ ์ฌํ ํญ์๋ฅผ ๋ฐ๊ฒ ๋์๊ณ ์์ ์ ๊ณ ์ฉ์ฃผ์ธ ๋น๋์ค ๊ฒ์ ์ ์ ์ ์ฒด ๋ฅ์จ์ผ๋ก๋ถํฐ ํด๊ณ ๋นํ๊ฒ ๋์์ต๋๋ค. ์ด ์ฌ๊ฑด์ ์ฃผ๋ก ๋จ์ฑ ์ง๋ฐฐ์ ์ด์๋ ๊ฒ์์ ๊ณ์์ ๋จ์ฑ๊ณผ ์ฌ์ฑ ๊ฐ์ ์ฌ๊ฐํ ๋ถ์์ ์ผ๊ธฐ์ํค๊ฒ ๋์์ต๋๋ค. ์ด ์ฌ๊ฑด์ ๋ํ ๋ฅ์จ ์ฌ์ฅ ๊ฑด๋ฌผ ์์์์ ์์๋ฅผ ์ผ๊ธฐ์ํค๊ฒ ๋์๊ณ ์ฌ๋๋ค์‘์ฌ์์๊ฒ๋ ์์๊ฐ ํ์ ์๋ค. (Girls Do Not Need a Prince)’๋ผ๋ ๋ฌธ๊ตฌ๋ฅผ ๋ด์ ํฐ์ ์ธ ๋ฅผ ์ ์์ต๋๋ค. ๋ง์ ์ฌ์ฑ ์นํฐ ์์ ๊ฐ๋ค์ด ์์ต๋๋ค.
์ด๋ฌํ ๋ฐ๋ฐ์ ์ง์ค๋ก ํ์ฌ ํ๊ตญ์ด ์๋ก์ด ์ฌ์ด๋ฒ ์ ์น์ ์ ๋ด์ ํ๋ง๋ ค ์๋ ์ ๋๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์น ๊ณต๊ฐ์ด ์ธ์์ ์ ํ์ํค๊ณ ์ง์์ ๊ณต์ ํ๋ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ๋งํผ ๊ทธ๊ฒ์ ๋ํ ์๋ฐ์ ๋ช ์ ํผ์์ ๋ชจ์์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ๊ณต๊ฐ์ด๊ธฐ๋ ํ๋ค. ์ ์ฐํ์ ์นํฐ ์ํ์ ๋ด๋ ค๊ฐ๋ฉด์ ๊ด๋ํ๋ฉด ์ค๊ฐ ์ ๋ ์ฏค์ ๋ง์ iPhone๋ค์ด ์ค์ฒฉ๋๊ณ ๋์ด๋๋ฉด์ ํ๊ตญ์์์ ํ๋ฏธ๋์ฆ์ ๋ํ ์ํธ ์ถฉ๋๋๋ ์์ฒญ๋ ์์ ๊ฒฌํด๋ค๋ก ์ ์ด๋๋ ๊ฒ์ ๋ณผ ์ ์๋ค. ๋ฉ๊ฐ๋ฆฌ์ ๋ก๊ณ ๋ฅผ ๋ด์ ์์ ์คํฌ๋ฆฐ์ ๋๋ํ ์๋ ๋ํ ์คํฌ๋ฆฐ์ ๋์ ๋๋ ์ง๋ฌธ์ด ์ฌ๋ ค ์๋ค. ‘๋น์ ์ ๊น์น ์ฌ์์ธ๊ฐ์?’์ด๊ฒ์ ์จ๋ผ์ธ ์์ผ๋ก ์ฐจ๋ณ์ ์ธ ์ ์์ ์ฌ๋ก๊ฑด์ ์์ฌํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค. 2015๋ ์ธํฐ๋ท ํฌ๋ผ์ธ ๋์จ ์ธ์ฌ์ด๋ (DC Inside)๋ ํ๊ตญ์์์ ์ค๋ ํธํก๊ธฐ ์ฆํ๊ตฐ (MERS)์ ๋ฐ์ ๊ด๋ จ ์ ๋ณด๋ฅผ ๊ณต์ ํ๊ธฐ ์ํ ํฌ๋ผ์ผ๋ก MERS ๊ฐค๋ฌ๋ฆฌ๋ฅผ ์ถ๋ฒ์์ผฐ๋ค. ๊ทธ ์ฌ์ดํธ์ ํ์ฝฉ ์ผํ ์ฌํ ๊ฐ๋ค๊ฐ ๋ฐฉ์ญ์ ๊ฑฐ๋ถํ ๋ ๋ช ์ ํ๊ตญ ์ฌ์ฑ์ด ์ค๋ ํธํก๊ธฐ ์ฆํ๊ตฐ์ ๊ฐ์ผ๋์๋ค๋ ํ์ ์๋ฌธ์ด ๊ฒ์ฌ๋์๋ค. ๊ทธ ์ดํ๋ก ๊น์น๋ ํน์ ‘๊น์น ์ฌ์’๋ ๊น์ด ์๋ ํผ์์ ์ธ ์ฌ์ฑ์ ์ ํ์ ์๊ตฌ์ ์ผ๋ก ๋ง๋ฆ์ผ๋ก์จ ์ฌ์ฑ์ ๋นํํ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋์๋ค. ์ ์ฐํ์ ์ํ์ ์ ํํ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ํด ์ธํฐ๋ท์ ํต์ ์์ด ์์กดํ๋ ๊ฒ๊ณผ ๊ด๋ จํ์ฌ ์ฃผ์๋ฅผ ํด์ผ ํจ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋๋ฐ ํ๊ตญ์ ๊ธฐ์ ์์ฉ์ ๋ํด ๋ณด๋ค ๋ค๋ฉด์ ์ธ ๋ ผํ์ ์ ์ํ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค.
< Flat is the New Deep > ์ํ์ ์ ์ฐํ์ด ํฌํจ์ํค๊ณ ์๋ ๋ ๋ค๋ฅธ ์ฌ๊ฑด์ 2008๋ ์ ๋ฏธ๊ตญ์ฐ ๊ด์ฐ๋ณ ์๊ณ ๊ธฐ ๊ด๋ จ ๊ตฐ์ค ์์ ์ฌ๊ฑด์ด๋ค. ๋ฏธ๊ตญ์ฐ ์๊ณ ๊ธฐ์์ ๊ด์ฐ๋ณ์ด ๊ฒ์ถ๋์๋ 2003๋ ์ด๋ ์ํ๋ ๋ฏธ๊ตญ์ฐ ์๊ณ ๊ธฐ ์์ ๊ธ์ง ์กฐ์น ํ์ง๋ฅผ ์ ํํ ์ ๋ถ์ ์ ์ฑ ์ ๋ฐฑ ๋ง ๋ช ์ ํ๊ตญ ๊ตฐ์ค์ด ํญ๊ฑฐํ๋ ๊ฒ์ด์๋ค. ์ด ๊ตฐ์ค ์์ ์งํ๋ ์ฃผ๋ก ์์ ๋ฏธ๋์ด๋ฅผ ํตํด์ ํ๊ตญ์ ์ญ ๋ ์ฐ๋ น์ ์ ์์ด๋ค์ ์ํด์ ์ฃผ๋๋์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋๋ฐ ์ด๋ ๋ฏผ์ฃผ์ ์ธ ๋ณํ๋ฅผ ๊ฐ๋ฅํ๊ฒ ํ๋ ์๋จ์ผ๋ก์์ ์จ๋ผ์ธ ํ๋ซํผ์ ๊ฐ์น๋ฅผ ํ์ธํ๋ ์ฌ๊ฑด์ด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์์ ์ฐธ์ฌ์๋ค์ ์ฃผ์ฅ์ด ๊ณผํ์ ์ธ ๊ทผ๊ฑฐ๊ฐ ์ทจ์ฝํ๊ณ ์ ๋ถ๋ ์ฃผ๋ฅ ๋๋ฏธ์ด์์ ์ฌ์ค ํ์ธ์ ํ๊ธฐ ์ ์ ์๋ฌธ์ด ์ด๋ฏธ ๋ฟ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ด๋ ธ๋ค๋ ์ ์์ ์์ ๋ฏธ๋์ด์ ์ฉ๋์ ๋ํด ์ ๋ถ ๋น๊ตญ๊ณผ ๋ฏธ๋์ด ํ๋ก ๊ฐ๋ค์ ๋นํ์ ์ด์๋ค. ๊ฒฐ๊ตญ์ ๋ฌธํ ๋ฐฉ์ก (MBC)์ ‘๋ฏธ๊ตญ์ฐ ์ ๊ณ ๊ธฐ๋ ๊ด์ฐ๋ณ์ผ๋ก๋ถํฐ ์ ๋ง ์์ ํ๊ฐ?”๋ผ๋ ์ ๋ชฉ์ผ๋ก 2009๋ 4์ 27์ผ์ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๋ฐฉ์ํ์๋๋ฐ ์ด ๋ฐฉ์ก์ด ๋๊ท๋ชจ ๊ตฐ์ค ์์๋ฅผ ์ด๋ฐํ์๋ค. ํ๊ตญ ์ ๋ถ ๋์ฐ๋ถ์ ๊ณ ๋ฐ๋ก ํ๊ตญ์ ์ค์ ๊ฒ์ฐฐ์ฒญ์ ์์ฌํ์ ๊ตฌ์ฑํ์ฌ ๋ฏธ๊ตญ์ฐ ์๊ณ ๊ธฐ๊ฐ BSE (์์ ๋์ง๋ณ)์ ๊ฐ์ผ๋์๋ค๋ ๋ฏธ๋์ด ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์ฃผ์ฅ์ ๋ํ ์์ฌ์ ์ฐฉ์ํ์๊ณ ์ด๋ฌํ ์ฃผ์ฅ์ด ๊ณผํ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ค์ด ์๋์ด ์ ์ฆ๋์๋ค. ์ ์ฐํ์ ๋ณธ ์ฌ๊ฑด์ ํํํจ์ผ๋ก์จ ๊ธฐ์ ์ด ์ ํฌ์ํค๊ณ ์ ๋ฌ์ํค๋ ํ์ ์ ๋ณด์ ํ๋ ํ๊ธฐ์ง์ค ํจ๋ฌ๋ค์ (Post-truth paradigm)์ ์๋ฆฐ ๊ฒ์ธ๋ฐ, ์ด๋ฌํ ํจ๋ฌ๋ค์์ ์ฑ๊ณต์ ์ธ ๋ฏผ์ฃผ์ฃผ์๋ฅผ ์ํ ํ์ ์กฐ๊ฑด์ผ๋ก์ ์ง์์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ๋์ค๋ค์ ๋ถ์์ ์ํ๋ฅผ ์ด๋ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
์ฌ๋๋ค๊ณผ ์ฐธ์ฌ์ ์ ์น๋ผ๋ ๋ณตํฉ์ ์ธ ์ผ์์์ฒด๊ณ์ ์์ด์ ์ ์ฐํ์ ์นํฐ ์์ ๊ฐ์ธ์ ๊ตฐ์ค๊ณผ ์ง๋จ์ ์ํด ํก์๋ ์ต๋ช ์ ๊ฐ์ธ์ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์ญ์ค์ ์ผ๋ก ๋ค๋ฆฌ์ง๋ง ์ธํฐ๋ท์ด ๊ฐ์ธ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ผ๋ก ์ธ๋ถํ์ํค๋ ๋ฐ๋ฉด, ์ธํฐ๋ท์ ๋ํ ์ฌ๋๋ค์ ์ฌ๊ณ ๋ฐฉ์์ ๊ท ๋ฑํ์ํจ๋ค. . ์ ์ฐํ์ ‘ํ๋ฉดํ’๋ ๊ฐ์ธ๊ณผ ์ง๋จ์ด ๋ดํฉํ๊ณ ์ถฉ๋ํ๋ฉด์ ๊ฐ์ง ๋ด์ค์ ์ง๋จ ์ฌ๊ณ ๊ฐ ํ์ฐ๋์ด ๊ฐ๋ ๊ฒ์ ์์งํ๋ค. ๊ทธ์ ์นํฐ์ ์๋๋ก ํฅํด ๋์๊ฐ๊ณ ์ฐ๋ฆฌ์ ํ๋ ์์ ์ผ๋ก ์ ๊ทผํ๋ฉด์ ๋น๋ฉ๋ค ์ฌ์ด์ ๊ณต๊ฐ์ด ์์ถ๋๋ค. ์ด๋ ์ ์น์ ์ธ ๋ ผ์์ ์ฌ์ง๊ฐ ์ค์ด๋ค๊ณ ๊ทผ์์์ ์๊ฐ์ ์ฌ์ง๊ฐ ๋์ฑ ๋์ด๋๋ค๋ ์์ด๋์ด๋ฅผ ์ง์ค์ ์ผ๋ก๋ ๋น์ ์ ์ผ๋ก ํ๊ธฐ์ํค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฌํํ์ ํจํด๋ค์ ์ด๋ฌํ ๋์์ ์ธ๊ณ์์ ํ๋๋์ง๋ ์์์ง๋ผ๋ ๋ณต์ ๋๋ค. ์ ์ฐํ์ ๋ง์ ๋น๋ฆฌ์๋ฉด, ‘์ธํฐ๋ท์ ์ญ์ฌ๋ ์ธ๊ณ์ฌ์ ์ ์ฌํฉ๋๋ค. ๊ฑฐ๊ธฐ์์ ์ฌ๋๋ค์ ํ๋์ ์ฌ๋๋ค์ด ์ํธ ๊ฐ๋ฑ ์์ ์๊ณ , ํฌ์์ ํ๊ณ ์๋ค๋ ์ ์์ ํ์ค์ ๋ฐ์ํฉ๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ง์ผ ๊ถ๊ทน์ ์ผ๋ก ๊ท๋ชจ๊ฐ ๊ตญ๊ฐ์ ์ธ ๊ท๋ชจ๋ก ํ๋๋๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ฌ๋๋ค์ ์ด๋ค ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์กฐ์ง ๋ ์ ์๋ ๊ฒ์ ๋๋ค.’
๋ง์น ๊ดํ๋ฌธ์ด ์์์ ๊ฒฝ๊ณ๋ ๋ฌผ์ง์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๊ฐ์ง ๊ณต๊ฐ์ด๊ณ ๋ค์ํ ์ด๋ฐ์ฌ๋ก๊ธฐ๋ค์ ๊ตฌํ์ํค๊ณ ๋ฑ์ฅ์์ผฐ๋ ๊ฒ์ฒ๋ผ ์ ์ถ์ฑ์ ๊ฐ์ง ์ฌ์ด๋ฒ๊ณต๊ฐ์ ์ํธ ๋ฐ๋๋๋ ๊ฒฌํด์ ๊ฐ๋ฑ๊ณผ ๋ถ์ผ์น์ ๋ช์ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋ ์ด๋ฌํ ์์ญ๋ค์ ๋ฌดํ์ฑ์ ์๋ก์ด ์ปค๋ฎค๋ํฐ์ ์ฅ๋ฒฝ๊ณผ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ์๊ณ ๊ตฌ์ถํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๊ฐ ๊ทธํ ๋ก ๊ณ๋ํ๊ฐ ๋ถ๊ฐ๋ฅํ๊ณ ํฌ๊ณผ์ฑ์ด ํฐ ๋์์ ์ด๋ป๊ฒ ๊ท์ ํ ์ ์๊ฒ ๋๊ฐ? ๋์ค์ ๊ธฐ์ต์ ํน์ ์ง๋จ๋ค์ ๋ฌ์ฌ์ ์ ์ฒด์ฑ์ ์ฐจ๋ก์ฐจ๋ก ๊ตฌ์ถ์์ผ์ฃผ๋ ํ์ฌ ์์๋ค๊ณผ ๋ฐ๋ฌผ๊ด๋ค๊ณผ ์กฐ๊ฐ๋ฌผ๊ณผ ๊ธฐ๋ ๋น์ ๊ตญ๊ฒฝ์ผ๋ค์ ์ํด์ ํ์ฑ๋๋ค. ์ค๋๋ ์ด๋ฌํ ์ง๋จ๋ค์ ์จ๋ผ์ธ์ ์กด์ฌํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ณํ๋ ์ญ์ฌ์ ๋ฏผ์ฃผํ๋ฅผ ์ด๋ํ๋ฉฐ ๊ฐ์ธ์ ์ด๋ฉฐ ๊ฐ๋ณ์ ์ธ ์์์ ์ ๊ธฐ์ต๋ค์ ํน๊ถ์ ๋ถ์ฌํ๋ฉด์ ๊ทธ๋ฌํ ๊ธฐ์ต๋ค์ ๊ธฐ๋กํ๊ณ ์ ๊ทผํ ์ ์๋๋ก ํด์ค๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋ค์ ํธ์๊ณผ ํ ์คํธ์ ํ์ด์ค๋ถ ๋ฉ์์ง๋ค์ ์๋ฒ๋ค์ ๊ธฐ๋ก๋๊ณ ์ ์ฅ๋๋ฉฐ ์ฐ๋ฆฌ์ ๋์งํธ ํ๋๊ณผ ์์ฌ์ํต์ ๊ธฐ๋ก (Digital footprints)๋ค์ ํํํ ๋๋ค. ํน์ ์ฌ๊ฑด์ ์ํด ๋ค๋ฅธ ์๋๋ค๊ณผ ๊ตฌ๋ณ๋๋ ์๋๋ ์ค์ํ ์ฌ๊ฑด๊ณผ ๋ณํ๊ฐ ๋ฐ์ํ ์๋์ ๊ธฐ์ ์ ์ง๋ณด๋ ๋ถ๊ฐํผํ๊ฒ ์ญ์ฌ์ ๊ธฐ์ต์ ๋ณํ์ํจ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ ์ญ์ฌ์ ์ ์ ์ด ๊ทธ๋ฌํ๋ฏ์ด ์ฐ๋ฆฌ์ ๋์งํธ ์ํธ์์ฉ๋ค์ ๊ธฐํธํ์ ํ๋ (Semiotic readings)์ ์ํฅ์ ๋ฐ๋๋ค. ๋์งํธ ์ํธ์์ฉ๋ค์ ๊ทธ ์์ ๋ดํฌ๋ ๋ณต์กํ๊ณ ๊ฐ๋ณ์ ์ธ ๋ฉ์์ง์ ๋ํด์ ์ ์ฐํ๊ณผ ๊ฐ์ ์์ ๊ฐ๋ค๊ณผ ์ญ์ฌ๊ฐ๋ค์ ํด๋ ๊ณผ ๋ถํด์ ํด๊ฒฐ์ ๊ธฐ๋ค๋ฆฌ๊ณ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค.
์ ์ฐํ์ <The Flat is the New Deep (2018)>์ 2019๋ 6์ 28์ผ๋ถํฐ 8์ 4์ผ๊น์ง ๊ธฐ๊ฐ ์ค ํผ์์ด ํ๋ ์์์ ๋ฏธ์ ๊ด (4A Centre for Contemporary Asian Art) ์์ <๋ณด์ด์ง ์๋ ์ (The Invisible Hand)> ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์ผ๋ถ๋ก ์ ์๋์๋ค.
Notes
์ฃผ์ ์ฌํญ
(1) Pierre Nora, ‘General Introduction: Between Memory and History,’ in Realms of Memory, trans. Arthur Goldhammer (New York: Columbia University Press, 1996), 18.
(2) ‘Webtoon makers leaving Korea for US, Japan,’ The Korea Times, 1 August 2018.
(3) Sunwoo Hoon in conversation with the author, Sydney, July 2019. All other quotes from Hoon from this source.
(4) Akamai’s [State of the Internet] Q1 2017 Report.
(5) Jennifer M. Kang, ‘Just another platform for television? The emerging web dramas as digital culture in Korea,’ Media, Culture and Society 39:5 (2017) 762–772.
(6) ‘South Korean women turn out in their thousands to protest against widespread spycam porn crimes,’ The Telegraph, 7 July 2018.
About the contributor
์ฌ ์๋ฏผ (Soo-Min Shim) is an arts writer living and working on stolen Ngunnawal and Ngambri land.